از ویژگی های منحصر به فرد قرض الحسنه در ایران چه می دانید؟

قرض الحسنه بهترین راه رشد تولید از طریق تامین مالي خرد

تأمین مالی خرد اسلامی عبارت است از ارائه اعتبار به نیازمندان فعال اقتصادی و قشر متوسط فعال اقتصادی، کارآفرینان خرد و کسب و کارهای خرد و کوچک به منظور تأمین مالی فعالیت های درآمدزا، خوداشتغالی و از بین بردن فقر که در جهت رشد و توسعه ی اقتصادی است. تفاوت ماهوی آن با تأمین مالی خرد در این است که اهداف اصول، مبانی ابزارها و نهادهای تأمین مالی خرد اسلامی همه در چارچوب تعالیم اقتصادی اسلام طراحی شده اند. تأمین مالی متعارف به طور عمده بر اساس عقد قرض و دریافت بهره (ربا) انجام می شود اما با توجه به حرمت ربا در اقتصاد اسلامی لازم است در ارائه تأمین مالی خرد اسلامی از عقود مختلفی که در نظام مالی اسلام وجود دارد استفاده شود. 

مؤسسات تأمین مالی خرد متعارف، منابع مالی خویش را یا از طریق سپرده پذیری بر اساس عقد قرض و پرداخت بهره انجام می دهند و یا از منابع بیرونی مثلا کمک های دولتی و یا بین المللی استفاده می کنند اما در مقابل مؤسسات تأمین مالی خرد اسلامی از عقود اسلامی نیز بهره می برند. علاوه بر این می توانند از نهادهای اقتصادی اسلام نیز به منظور تأمین منابع خویش بهره ببرند. منابعی چون وقف، قرض الحسنه ،خمس زکات و غیره. بنابراین واضح است که برخی از منابع تجهیز درآمد برای مؤسسه تأمین مالی خرد اسلامی منابع رایگان هستند که در قبال آن تعهدی ندارد (مانند صدقات) اما برخی منابع غیر رایگان و انتفاعی نیز دارند که باید به آنها سود بپردازند مانند سپرده ها

یکی از اشکالی که در قانون عملیات بانکداری اسلامی برای تجهیز پس اندازها و اختصاص آنها به سرمایه گذاری تجویز می شود قرارداد قرض الحسنه است. حقوق و امتیازاتی که قرارداد قرض الحسنه برای طرفین قرارداد فراهم می آورد، موجب جذابیت این قرارداد شده است که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

 اولین ویژگی قرض الحسنه امنیت قرارداد و اطمینان از بازپرداخت به موقع قرض است. اگر مدت قرارداد قرض تعیین نشده باشد وام دهنده هر وقت که بخواهد می تواند طلب خود را مطالبه کند و وام گیرنده شرعاً ملزم به بازپرداخت وام است. اگر در قرارداد مدتی برای بازپرداخت تعیین شده باشد و وام گیرنده در هنگام سررسید مهلت وام را بازپرداخت نکند قرض دهنده می تواند تعزیر او را از محاکم قانونی تقاضا کند با وجود اینکه استفاده از تعزیر برای سایر قراردادها نیز محفوظ است. تمهیدات یاد شده برای وصول به موقع مبلغ قرض، باعث اطمینان کامل قرض دهنده از دریافت طلب و کاهش خطر عدم بازپرداخت وام می شود. 

دومین ویژگی قرض الحسنه کمک به تشکیل پورتفوی کارآمد از نوع دارایی ها برای بنگاه سرمایه گذار است. دارایی های هر بنگاه طیفی از انواع کم خطر بی خطر و پرخطر به شمار می رود و پورتفوی دارایی ها از یک نوع خاص تشکیل نمی گردد. قراردادهای مشارکت از جمله دارایی های پرخطر و قراردادهای دارای بازده ثابت مانند فروش اقساطی از جمله دارایی های کم خطر تلقی می شود قرض الحسنه یک دارایی بی خطر است زیرا با الزام های حقوقی تجویزی بازپرداخت به موقع قرض تقریباً مسلم است. وصول به موقع و سریع جذابیت قرض الحسنه را برای بنگاه های مالی بالا می برد و با وجود بازده صفر، کاربرد این دارایی برای بنگاه ها جهت تشکیل یک پورتفوی کارآمد، مطلوب خواهد بود. 

سومین ویژگی قرض الحسنه قابلیت و سهولت تطبیق برای تأمین انواع تقاضای مصرفی و تولیدی است. تنوع تقاضای مشتریان به نحوی است که بنگاه ها نمی توانند به کمک یک یا چند قرارداد معین، همه نیازهای مشتریان را تأمین نمایند و در موارد بسیاری، یک طرح سرمایه گذاری را با انواع قرارداد تأمین مالی می کنند. امتیاز قرارداد قرض الحسنه این است که اگر بنگاه نتوانست با قراردادهای دارای بازده تقاضای ابراز شده را تأمین مالی کند، تقاضای ابراز شده را با استفاده از قرارداد قرض الحسنه تأمین مالی می نماید. قابلیت تطبیق قرارداد قرض الحسنه برای عرضه تسهیلات به صورت کوتاه مدت و بلندمدت و همچنین عرضه تسهیلات مصرفی تولیدی و خدماتی این قرارداد را به مکمل سایر ابزارهای مالی تبدیل می کند. مجموعه ویژگی های پیش گفته سبب میگردد تا بنگاه های مالی از این قرارداد استفاده کنند.

مشخصه محوری مؤسسات مالی غیربانکی، تجهیز پس انداز و تسهیل تأمین مالی فعالیت های مختلف است. این مؤسسات به عنوان مکمل بانک های تجاری نقش مهمی در پویایی بازار مالی ایفا می کنند و همچنین به عنوان یک رقیب برای بانک ها باعث کارآمدتر شدن آن ها شده و باعث می شوند که به نیازهای مشتریان به نحو احسن پاسخگو باشند. 

پلتفرم هایی مانند کارماران نیز در راستای جذب کمک های مردمی برای کسب و کارها در قالب قرض الحسنه با همکاری موسسات مالی غیربانکی و خیریه و نهادهای اجتماعی گام مهمی در تامین مالی خرد کسب و کارها ایفا می کند.

اکنون در ۳۲ کشور جهان بیش از ۳۰۰ مؤسسه تأمین مالی خرد اسلامی وجود دارد که گردش مالی آنها بیش از یک میلیارد دلار است بیش از ۴۵ درصد از مشتریان مؤسسات تأمین مالی خرد متعارف در سرتاسر جهان مسلمان هستند.

برگرفته شده از مقاله «بررسي عملکرد موسسات قرض الحسنه در رشد تولید به عنوان موسسات تامین مالي خرد در ایران»، یزدان گودرزی فراهانی، راضیه کارخانه.